Nếu đang mắc tiểu đường và thường xuyên cảm thấy khát nước, nôn ói, hơi thở có mùi trái cây,...? Cẩn trọng bởi đây có thể là dấu hiệu của nhiễm toan ceton, một trong những biến chứng nguy hiểm ở người bị tiểu đường (đái tháo đường). Tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và biện pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe ngay.
1. Nhiễm toan ceton là gì?
Nhiễm toan ceton xảy ra khi nồng độ axit ceton trong máu tăng cao, từ đó làm nồng độ pH trong máu giảm, máu lúc này trở nên axit hóa, gây nhiễm toan.
Đây là một biến chứng cấp tính nghiêm trọng xảy ra chủ yếu ở bệnh nhân tiểu đường típ 1, tuy nhiên có thể xuất hiện ở người mắc tiểu đường típ 2 trong một số trường hợp nhất định.
2. Nguyên nhân gây nhiễm toan ceton
Ở người mắc tiểu đường, có nhiều yếu tố thúc đẩy sự phát triển của nhiễm toan ceton như:
2.1 Thiếu insulin
Thiếu insulin là nguyên nhân chính gây ra nhiễm toan ceton.
- Cụ thể, insulin được biết đến là một loại nội tiết tố, hay còn gọi là hormone (hóc-môn) được sản xuất bởi tuyến tụy, có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh lượng đường huyết.
- Khi ăn, thực phẩm sẽ được chuyển hóa thành đường glucose (gờ-lu-co) và đi vào máu. Tại đây, insulin sẽ đóng vai trò là “chìa khóa” mở cánh cửa giúp đường glucose đi vào trong tế bào, từ đó cung cấp năng lượng để cơ thể hoạt động.
- Tuy nhiên, nếu tuyến tụy không sản xuất đủ insulin, glucose không thể vào được tế bào, không sinh năng lượng. Lúc đó, cơ thể sẽ đốt cháy mỡ để sinh năng lượng, quá trình này tạo nên các axit mạnh như axit acetoacetic và β-hydroxybutyric, làm nhiễm toan.
2.2 Nhiễm trùng
Các bệnh lý nhiễm trùng như viêm phổi hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu có thể làm tăng nhu cầu sử dụng insulin. Nhu cầu cao khiến lượng insulin không đủ để đáp ứng nhu cầu chuyển hóa.
2.3 Căng thẳng
Căng thẳng, stress tâm lý hoặc vật lý có thể dẫn đến sự gia tăng hormone (hóc-môn), thúc đẩy quá trình tạo glucose và ceton.
2.4 Chế độ ăn uống
Thường xuyên nhịn ăn, ăn uống không lành mạnh với chế độ nhiều dầu mỡ, ít chất xơ,... cũng có thể dẫn đến việc sản xuất ceton tăng lên.
3. Triệu chứng nhiễm toan ceton
Triệu chứng của nhiễm toan ceton thường xuất hiện rất nhanh:
- Khát nước cực độ: tình trạng khát nước xảy ra thường xuyên, ngay cả khi đã uống đủ nước.
- Đi tiểu nhiều: cơ thể đang cố gắng loại bỏ ceton và axit qua đường nước tiểu.
- Buồn nôn và nôn: Đau bụng và cảm giác buồn nôn thường xuyên.
- Hơi thở có mùi trái cây: hơi thở có mùi ngọt hoặc giống như trái cây chín là do sự tích tụ ceton, đây là mùi của axit cetone.
- Thở nhanh và nông: cơ thể đang cố gắng đào thải CO2 để điều chỉnh lượng pH trong máu.
4. Cách chẩn đoán nhiễm toan ceton
Việc chẩn đoán nhiễm toan ceton thường dựa trên:
- Xét nghiệm máu: để xác định nồng độ glucose, ceton và pH máu. Nếu lượng pH thấp dưới 7.3, xảy ra tình trạng nhiễm toan.
- Xét nghiệm nước tiểu: giúp kiểm tra nồng độ ceton trong nước tiểu.
5. Điều trị nhiễm toan ceton
Điều trị nhiễm toan ceton cần được thực hiện nhanh chóng và thường bao gồm các phương pháp:
- Tiêm insulin: kiểm soát nồng độ glucose trong máu và giảm sản xuất ceton.
- Bù nước: truyền dịch để khôi phục nước và điện giải trong cơ thể.
- Điều chỉnh điện giải: theo dõi, điều chỉnh nồng độ natri và kali trong máu.
- Điều trị nguyên nhân cơ bản: nếu nhiễm trùng hoặc một số vấn đề khác là nguyên nhân gây nhiễm toan, hãy điều trị nguyên nhân gốc đó ngay.
6. Phòng ngừa nhiễm toan ceton
Khi mắc tiểu đường, bạn cần duy trì những thói quen và lối sống sau để giảm nguy cơ nhiễm toan ceton:
- Theo dõi đường huyết: kiểm tra mức độ glucose thường xuyên và điều chỉnh lượng insulin khi cần thiết.
- Chế độ ăn uống cân bằng: đảm bảo chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng, lành mạnh.
- Duy trì thể trạng tốt: thực hiện các bài tập thể dục đều đặn và duy trì khoảng 150 phút mỗi tuần.
- Quản lý căng thẳng: học cách kiểm soát căng thẳng thông qua các phương pháp thư giãn như thiền, yoga, bơi lội và các hoạt động giải trí khác.
- Kiểm tra và theo dõi tình trạng sức khỏe: đối với người mắc tiểu đường, việc theo dõi và kiểm tra sức khỏe định kỳ là rất quan trọng để phát hiện sớm các triệu chứng của nhiễm toan ceton.
Nhiễm toan ceton là một biến chứng cấp tính nghiêm trọng có thể xảy ra ở người mắc tiểu đường. Để phòng ngừa và tránh xa tình trạng này, hãy xây dựng một lối sống lành mạnh ngay hôm nay.
Một gợi ý sẽ trở thành xu thế của tương lai, đó là việc ứng dụng các app, những công nghệ y tế vào việc theo dõi lối sống và chỉ số sức khỏe tiểu đường, từ đó giúp tuân thủ điều trị và kết nối chặt chẽ với Bác sĩ. Cải thiện tình trạng tiểu đường và phòng tránh ngay những biến chứng một cách an toàn, hiệu quả. Đừng quên theo dõi kênh để liên tục cập nhật những thông tin mới nhất về sức khỏe nhé.
Tài liệu tham khảo:
1. Diabetes complications, CDC, https://www.cdc.gov/diabetes/complications/?CDC_AAref_Val=https://www.cdc.gov/diabetes/managing/problems.html , 15/05/2024
2. Diabetic ketoacidosis – Symptoms & causes, Mayo Clinic, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetic-ketoacidosis/symptoms-causes/syc-20371551, 06/10/2022
Nội dung trên chỉ mang tính tham khảo, không thay thế cho tư vấn y khoa. Hãy trao đổi trực tiếp với Bác sĩ để có hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của mỗi người! Xem thêm >
