Tiểu đường típ 2 (đái tháo đường típ 2) là một trong những bệnh lý phổ biến hiện nay, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới.
Việc hiểu rõ cơ chế chuyển hóa đường trong cơ thể khi bị tiểu đường típ 2 là cực kỳ quan trọng. Bạn sẽ hiểu hơn về nguyên nhân cũng như lý do tại sao mình lại mắc tiểu đường típ 2. Cùng khám phá ngay quy trình chuyển hóa trong bài viết dưới đây.
1. Cơ chế chuyển hóa đường khi bị tiểu đường típ 2
- Bước 1: Thức ăn chuyển hóa thành đường glucose (gờ-lu-co) và đi vào máu.
Bước 2: Tuyến tụy tiết ra nội tiết tố insulin (in-su-lin) để đưa glucose vào tế bào.
+ Nếu các tế bào phản ứng tốt với insulin: glucose tiến vào tế bào tạo năng lượng.
+ Nếu các tế bào không phản ứng tốt với insulin: Glucose không thể vào tế bào, khiến lượng glucose trong máu tăng cao, tăng nguy cơ tiểu đường.
Cơ chế chuyển hoá khi mắc đái tháo đường típ 2
Cụ thể ra sao, hãy cùng tìm hiểu ngay.
1.2 Glucose (đường) từ thức ăn đi vào máu
Mỗi khi chúng ta ăn các loại ngũ cốc, trái cây, rau củ,... cơ thể bắt đầu một quá trình hấp thụ và chuyển hóa thức ăn để cung cấp năng lượng. Trong quá trình tiêu hóa, các carbohydrate (bao gồm đường, tinh bột, chất xơ có trong thức ăn) sẽ được phân giải thành glucose (gờ-lu-co). Glucose này sẽ được hấp thu vào máu từ ruột non, làm tăng nồng độ đường huyết.
2. Tuyến tụy tiết ra insulin để đưa glucose vào tế bào
2.1 Cơ chế hoạt động bình thường
Tế bào beta của đảo tụy sẽ sản xuất insulin. Đây là loại nội tiết tố, hay còn gọi là hormone (hóc-môn) quan trọng giúp kiểm soát lượng đường trong máu bằng cách đưa glucose vào các tế bào.
Cụ thể, thức ăn sẽ được chuyển hóa thành đường glucose trong máu. Tại đây, insulin đóng vai trò là “chìa khóa” giúp “mở cửa” đưa glucose từ máu vào tế bào, tạo năng lượng cho cơ thể hoạt động, đồng thời dự trữ cho cơ thể nếu cần dùng sau này. Không những biến glucose thành năng lượng để hoạt động, mà còn giúp giảm lượng đường huyết hiệu quả. Cơ thể sẽ hoạt động tốt và không có bất cứ ảnh hưởng gì đến sức khỏe.
2.2 Tế bào kém nhạy cảm với insulin dẫn đến bệnh tiểu đường
Ở một trường hợp khác, insulin không thể mở được “cánh cửa” đi vào tế bào (vì một số nguyên nhân mà tế bào trở nên kém nhạy cảm với insulin). Việc này khiến glucose tồn đọng tại máu với nồng độ ngày càng cao. Đây được gọi là kháng insulin.
Kháng insulin kéo dài sẽ là một trong những nguyên nhân chính gây nên tiểu đường típ 2.
2.3 Nguyên nhân của kháng insulin
Cơ chế chuyển hóa đường khi bị bệnh tiểu đường típ 2 liên quan trực tiếp đến việc kháng insulin. Và nó thường xảy ra do nhiều nguyên nhân: béo phì, lối sống thiếu vận động, di truyền, huyết áp và cholesterol cao,…
2.4 Hệ quả của tình trạng kháng insulin
- Mệt mỏi.
- Khát nước và đi tiểu thường xuyên.
- Một số tình trạng khác như: đói nhiều, sút cân, lâu lành vết thương,...
- Biến chứng nghiêm trọng khác về bệnh tim mạch, tổn thương thần kinh, bệnh thận và các vấn đề về mắt,...
3. Cách quản lý tình trạng tiểu đường típ 2
3.1 Quản lý chế độ ăn uống
Chế độ ăn uống ảnh hưởng trực tiếp đến hàm lượng đường trong máu. Tùy thuộc vào loại thực phẩm và lượng thức ăn mà nồng độ đường trong máu được sinh ra cũng sẽ khác biệt. Khi một lượng lớn thực phẩm tiêu hóa sẽ làm lượng đường huyết tăng cao, khi đạt mức đáng quan ngại sẽ làm tăng nguy cơ mắc tình trạng về tiểu đường.
Thế nên việc thay đổi chế độ ăn uống để quản lý tình trạng tiểu đường là điều cực kỳ quan trọng.
3.2 Quản lý chế độ vận động
Cơ thể không vận động đủ sẽ làm các tế bào sẽ trở nên kém nhạy cảm với insulin (kháng insulin). Điều này có nghĩa là mặc dù insulin được sản xuất, các tế bào vẫn khó có thể hấp thụ glucose từ máu. Từ đó làm nồng độ đường huyết tăng cao, tăng cường nguy cơ phát triển tiểu đường.
Lợi ích của vận động: tập thể dục có thể giúp cải thiện sự trao đổi chất, điều chỉnh mức glucose trong máu và tăng cường khả năng sử dụng insulin của cơ thể. Hoạt động thể chất kích thích hoạt động của các tế bào cơ, làm cho chúng dễ dàng hấp thụ glucose hơn, từ đó giúp ổn định nồng độ đường huyết.
Thế nên nếu bệnh nhân gặp tình trạng tiểu đường típ 2 cần tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để cải thiện sức khỏe đường huyết.
3.3 Sử dụng thuốc và phác đồ điều trị theo đúng chỉ định
Việc sử dụng thuốc kết hợp với phác đồ điều trị là phương án an toàn và hiệu quả đối với tất cả những ai đang mắc tiểu đường.
Phương pháp này sẽ giúp tác động đến nồng độ insulin và glucose trong máu, từ đó điều hòa lại hoạt động và cơ chế vận hành của cơ thể, đem đến hiệu quả điều trị bền vững và lâu dài.
Đặc biệt với những phương pháp điều trị tiên tiến như: theo dõi chỉ số đường huyết tại nhà, sử dụng app để liên tục cập nhật tình hình bệnh lý, ứng dụng công nghệ AI vào việc điều trị,... thì việc điều trị bệnh tiểu đường đang ngày càng dễ dàng và hiệu quả hơn.
3.4 Các phương pháp khác
Ngoài ra, cần quản lý những thói quen khác để kiểm soát tình trạng đường huyết hiệu quả như:
- Đo chỉ số đường huyết thường xuyên.
- Giảm căng thẳng, stress.
- Ngủ đủ giấc, theo dõi sức khỏe định kỳ,...
Việc hiểu rõ cơ chế chuyển hóa đường khi bị đái tháo đường típ 2 là cực kỳ quan trọng. Bạn sẽ biết được phương thức cơ thể đang vận hành, từ đó có những điều chỉnh sinh hoạt, ăn uống, điều trị phù hợp nhất với bản thân mỗi người. Cùng theo dõi thêm chúng mình để biết thêm nhiều kiến thức bổ ích nhé.
Tài liệu tham khảo:
1. Sách Mật mã tiểu đường, Jason Fung, 2023
2. Diabetes Self-Management Education and Support, United States Department of Veterans Affairs, 21/1/2025
Nội dung trên chỉ mang tính tham khảo, không thay thế cho tư vấn y khoa. Hãy trao đổi trực tiếp với Bác sĩ để có hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của mỗi người! Xem thêm >
