Những thói quen sinh hoạt và điều trị ảnh hưởng trực tiếp đến cơ chế chuyển hóa đường ở tiểu đường típ 2 (đái tháo đường típ 2). Việc hiểu rõ các yếu tố tác động đến quá trình này sẽ là chìa khóa để quản lý hiệu quả bệnh và ngăn ngừa biến chứng. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các yếu tố quan trọng đó.
1. Quản lý chế độ ăn uống: nền tảng kiểm soát đường huyết
1.1 Quản lý chế độ ăn uống quan trọng thế nào?
Glucose (gờ-lu-co) là một loại đường đơn và là nguồn năng lượng chính để chúng ta hoạt động. Khi ăn uống, cơ thể chuyển hóa những thực phẩm này thành glucose.
Thế nên chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát đường huyết. Lựa chọn thực phẩm và lượng thức ăn tiêu thụ trực tiếp ảnh hưởng đến nồng độ glucose trong máu.
Nên tránh những thực phẩm giàu carbohydrate tinh chế (những thực phẩm có chỉ số đường huyết cao, thúc đẩy cảm giác no trong thời gian ngắn) như: đường, bánh ngọt, đồ chiên rán,... làm đường huyết tăng đột ngột.
Ngược lại, nên dùng những thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, trái cây, nước ép, ngũ cốc nguyên cám (lúa mì, ngô, gạo lứt, yến mạch, lúa mạch vẫn giữ nguyên vỏ, mầm và cơm),... vì chúng được hấp thụ chậm hơn, giúp duy trì đường huyết ổn định.
1.2 Những gợi ý thiết thực
- Hạn chế đường và thực phẩm giàu carbohydrate tinh chế: thay thế bằng các nguồn thực phẩm lành mạnh, giàu chất xơ.
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây: cung cấp chất xơ, vitamin và khoáng chất cần thiết.
- Chọn protein nạc (là một loại protein ít chất béo): giúp no lâu và duy trì đường huyết ổn định.
- Hạn chế chất béo có hại cho sức khỏe tim mạch, tiểu đường như: mỡ heo, bơ, sữa, khoai tây chiên, bánh ngọt, bánh mì,...
- Chia nhỏ bữa ăn: tránh tăng đường huyết đột ngột.
2. Quản lý chế độ vận động: cải thiện sự nhạy cảm của insulin
2.1 Insulin là gì?
Insulin (in-su-lin) là một loại nội tiết tố hay còn gọi là hormone (hóc-môn) đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì mức ổn định đường glucose trong máu. Insulin đóng vai trò là “chìa khóa” mở cánh cửa giúp đường glucose đi vào tế bào, từ đó cung cấp năng lượng để cơ thể hoạt động. Quá trình này cũng sẽ giúp giảm đường huyết, điều hòa lượng đường trong máu một cách hiệu quả.
Thế nhưng việc thiếu vận động sẽ làm giảm sự nhạy cảm của tế bào với insulin, khiến nồng độ glucose trong máu ngày càng cao và làm tăng đường huyết. Tập thể dục và vận động thường xuyên sẽ giúp cải thiện sự nhạy cảm insulin, tăng cường khả năng sử dụng glucose của cơ thể, từ điều chỉnh đường huyết hiệu quả.
2.2 Lợi ích của vận động
- Cải thiện sự nhạy cảm insulin: giúp lượng đường đường huyết ổn định.
- Giảm cân: ngăn tình trạng tích mỡ, béo phì - nguyên nhân hàng đầu của tiểu đường típ 2.
- Cải thiện sức khỏe tim mạch: giúp giảm nguy cơ biến chứng tim mạch, thường gặp ở người tiểu đường típ 2.
Khuyến nghị: luyện tập ít nhất 30 phút mỗi ngày với các bài thể dục vừa phải. Hãy tham khảo ý kiến Bác sĩ để lựa chọn hình thức vận động phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.
3. Sử dụng thuốc và phác đồ điều trị theo đúng chỉ định
Thuốc điều trị tiểu đường típ 2, kết hợp với phác đồ điều trị cá nhân hóa, đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát đường huyết.
- Thuốc điều trị tiểu đường típ 2 tác động đến insulin và glucose: đây là hai thành phần chính tham gia vào quá trình điều hòa lượng đường trong máu.
- Tùy vào bệnh lý của từng người mà Bác sĩ sẽ kê toa thuốc giúp: tăng sản xuất insulin, cải thiện sự nhạy cảm insulin hoặc làm giảm hấp thu glucose. Thế nên việc tuân thủ đúng phác đồ điều trị là điều vô cùng cần thiết để đạt được hiệu quả điều trị tối ưu.
Ngày nay, công nghệ ngày càng hiện đại hơn khi các Bác sĩ đã bắt đầu kết hợp đưa máy móc vào theo dõi và kết nối với bệnh nhân. Điều này giúp Bác sĩ theo dõi được tình trạng bệnh lý cùng với các chỉ số kịp thời, từ đó điều chỉnh thói quen sinh hoạt, lối sống đúng cách và tư vấn mọi lúc mọi nơi, khiến tình trạng bệnh nhân tiến triển rất tốt. Đây dự kiến sẽ là phương pháp được ứng dụng rộng rãi trong tương lai ở tất cả các bệnh nhân tiểu đường.
4. Các yếu tố khác cần lưu ý
Ngoài 3 yếu tố tiên quyết tác động đến cơ chế chuyển hóa đường trong tiểu đường típ 2 trên. Việc quan tâm đến những yếu tố khác cũng đặc biệt cần thiết để bản thân có thể theo dõi, phát hiện và điều trị tình trạng tiểu đường típ 2 kịp thời.
- Theo dõi đường huyết thường xuyên: giúp theo dõi hiệu quả điều trị và kịp thời điều chỉnh bệnh lý đúng cách.
- Quản lý stress: căng thẳng có thể làm tăng đường huyết. Bạn có thể thực hành các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền,... để giảm stress.
- Ngủ đủ giấc: giấc ngủ chất lượng giúp duy trì cân bằng hóc-môn và kiểm soát đường huyết tốt hơn.
- Khám sức khỏe định kỳ: giúp phát hiện sớm các tình trạng, biến chứng và điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời.
Các yếu tố tác động đến cơ chế chuyển hóa đường trong tiểu đường típ 2 ảnh hưởng từ ngay những thói quen sinh hoạt cũng như lối sống hằng ngày. Thế nên việc quản lý tiểu đường típ 2 đòi hỏi cần sự nỗ lực và kiên trì mỗi ngày. Hãy tham khảo ý kiến Bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng kế hoạch cá nhân hóa phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn nhé.
Tài liệu tham khảo:
1. Diabetes Self-Management Education and Support, United States Department of Veterans Affairs, 21/1/2025
2. Standards of medical care in diabetes, American Diabetes Association, 01/01/2020
Nội dung trên chỉ mang tính tham khảo, không thay thế cho tư vấn y khoa. Hãy trao đổi trực tiếp với Bác sĩ để có hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe của mỗi người! Xem thêm >
